Genderperikelen in de media: Over X-jes en Y-tjes

Het gaat haast geruisloos aan je voorbij, de alledaagse manier waarop mannen en vrouwen elkaar bejegenen, hoe ze met elkaar omgaan, elkaar benoemen, elkaar aanspreken. We gaan, soms subtiel, soms een beetje minder subtiel, anders om met de XX-en dan met de XY-en. Het is nochtans maar één lettertje verschil. Ok, je kan altijd argumenteren, 1 op 2, dat is wel degelijk 50% verschil.

Maar natuurlijk ligt het veel genuanceerder. Het is een klein beentje minder aan het Y-chromosoom, een luttel streepje dat ontbreekt.  Dat maakt het dan weer grappig: de dame heeft het staartje meer op haar chromosomen, de heren tussen de benen.

Dus eigenlijk beschikken we allebei wel over een extraatje ergens. En dan zwijgen we nog over het feit dat we, fysiek, dezelfde oorsprong delen. Als minuscuul embryootje zijn we allemaal vrouw. Misschien ligt hier de oorsprong van de geldingsdrang van de XY-en. ‘In den beginne’ starten we allemaal met een spleetje, en dat is niet goed voor het belang van de staart natuurlijk.

Maar dat is een onderwerp voor een andere keer. Laten we het vandaag hebben over wat we voorgeschoteld krijgen op de beeldbuis.

Persoonlijk onderga ik elke week een zeer gevarieerd aanbod op TV. Met een dochter van 9, een wetenschappelijk onderlegde echtgenoot en mijn eigen hang naar actua en klinkklare krankzinnigheid passeert dagelijks een zeer gevarieerd scala aan programma’s de revue. Van ‘Belgium’s got talent’ naar het ‘Ontstaan van de planeten’, als tussendoortje even afstemmen op ‘De afspraak’ en als afsluiter een leuk Netflix-serietje zoals ‘The good place’, of het ontroerende ‘Please like me’.

Laten we beginnen bij de jongste. Onze lieve dochter is grote fan van ‘Belgium’s got talent’.

‘Oeioei,’ hoor ik jullie al denken, ’dit grote glam-spektakel hoeven we toch niet door de mangel te halen.’

Jawel, hoezeer het me ook spijt, ik voel me geroepen er mijn kritische blik op te werpen.

Wat me het meest stoort aan de set-up is de typische rolverdeling die, wonderbaarlijk, net zoals bij alle quizzen of talkshows die ons Vlaams medialandschap teisteren, steeds dezelfde is, alsof één of andere natuurkundige wet ons ertoe drijft, als een balans die naar een natuurlijk evenwicht graviteert: drie mannen en één vrouw. Een andere verdeling is een compleet ondenkbaar gegeven. Naast het feit dat de quizmaster steevast man is, zijn de quizleden steeds ongelijk vertegenwoordigd: 3 guys and a gall.

Was het u nog niet opgevallen? Let dan maar eens op. Nu u het weet, kan u er niet meer naast kijken.

Maar ach, het geeft ons vrouwen tenminste nog een gevoel van zekerheid in deze onzekere wereld. ‘Yes!’ we horen erbij als een etnische minderheid; zet er af en toe ook nog een zwarte, een homo of een transgender tussen en de inclusie is compleet.‘Control Pedro’, ‘Scheire en de schepping’, noem ze maar op: allemaal één pot nat. En kom niet af met ‘er zijn niet zoveel grappige vrouwen te vinden.’ Talenten zat. Vrouwen met humor legio; ze bestaan!!! We willen ze gewoon niet altijd zien, scherp, to-the-point en zonder blad voor de mond. Want dat is minder vrouwelijk en zo willen we onze dames niet.

En zo gaat het ook in ‘Belgium’s got talent’, ‘The voice’; telkens één vrouwtje temidden van haar drie haantjes. Je kan altijd opperen, deze dames willen zelf toch ook het lieve aantrekkelijke vrouwtje zijn waarvoor de mannen vechten. Maar dan raad ik aan een psychologische studie te lezen over de effecten van opgroeien in een maatschappij waarin je aan bepaalde voorwaarden moet voldoen om er effectief te functioneren.

 Wacht, ik schrijf er zodadelijk zelf wel eentje.

Nu terug naar de show zelf, want hierover begon dit hele relaas. Na de zoveelste grensverleggende prestatie van de één of andere uit de kluiten gewassen turnclub, synchroon-hiphoppende-hulpeldepuppen en een prachtige playbackende verschijning (tick-in-the-box: transje in de running) huppelen vier cheerleaders, alsof er springveertjes onder hun voeten werden gemonteerd, vrolijk de bühne op.

‘Oh dit vind ik zooo tof,’ roept An Lemmens opgewonden uit, ‘mannelijke cheerleaders!’

Wat An echter niet opmerkt – niet omdat An geen oplettende dame is; ik ben ervan overtuigd dat zij over een gezond pakket intelligentie beschikt – maar omdat ze gewoonweg verblind werd door het bevreemdende feit dat mannen huppelen om andere mannen aan te moedigen en uiteraard ook door de schittering van het schaarse glitterpakje van de enige vrouwelijke cheerleader, is dat enkel het meisje tamelijk veel vlees laat zien. De heren staan in een goed zittende, nonchalante overall, roze om het toch een zacht en uniek twistje te geven – ze zijn per slot van rekening toch ook cheerleaders – het meisje in een minuscuul fonkelend behaatje en dito glitter-onderbroekje. Ze wordt als een frivool poppetje de lucht in gekatapulteerd, spint als een tol, swingt als een reuzenradje in turbostand en wordt opgevangen in sterke, met roze katoen beklede armen. Het kan ook – hoewel onwaarschijnlijk – polyester zijn, dat laat ik in het midden.

Ok, misschien ben ik te streng, misschien is de sport ‘cheerleaden’ niet direct het hoogtepunt in het hoofd van een feministe. Maar als de heren nu net als de dame in een minuscuul glitterbroekje werden gepresenteerd, of beter nog, als de dame in een comfortabel overalletje, met of zonder glittertjes door de lucht zou zoeven, had ik er totaal geen aanstoot aan genomen. Maar dames die zich schaars gekleed in de vreemdste bochten wurmen en hoeken plooien, zowel hoog in de lucht als laag bij de grond, om een mannelijke horde testosteronbrokjes aan te moedigen: het laat me de wenkbrauwen fronsen.

Toch ook nog even een thumbs-up voor de groep die naar de finale gaat, C-FAM. Ik vond het mooi dat ze allemaal éénzelfde outfit droegen, zowel dames als heren. Het gaat om de prestaties en het kunnen. Bloot-vrouwenvlees-omdat-het-verwacht-wordt bleef achterwege, en zo is het goed.

Dat brengt me bij een volgende, hoopvolle openbaring deze week. Een aangename verrassing, de prachtige reclame van Dreamland. Stop met het in hokjes plaatsen op basis van geslacht. Ik kreeg zowaar de tranen in de ogen bij het zien van die kleine jongen wiens dromen vervuld werden. Liefdevol neemt hij zijn nieuwe pop in de armen. Fantastisch, eindelijk kan m’n zoon rustig slapen nu hij z’n voorliefde voor Barbies niet meer angstvallig verborgen hoeft te houden.

Volgend punt, op naar ‘De afspraak’. Tijdens het gesprek omtrent de uitbreiding van de abortuswet naar 18 weken met Dokter Sofie Merckx, merkt moraalfilosoof Patrick Loobuyck fijntjes op, dat we de bevolking, meer bepaald ‘vrouwen’, niet het signaal moeten geven dat een abortus eigenlijk zomaar iets is.

 Beste meneer de moraalfilosoof, alsof we dit nodig hebben, een lieve, wijze man die ondoordachte dametjes met het vingertje terechtwijst dat we een abortus niet als een kleine fait-divers moeten bekijken. Alsof het afbreken van een zwangerschap voor eender welke dame een makkelijke, tussen-de-soep-en-de-patatten-beslissing kan zijn. Alsof de mogelijkheid om abortus op een later tijdstip uit te voeren, het op de één of andere manier makkelijker zou maken voor een vrouw. Dit debat werd twintig jaar geleden reeds gevoerd. In de jaren ‘90 werkte ik voor het CGSV (Centrum voor Geboorteregeling en Seksualiteits Vragen) en we stonden in nauwe samenwerking met het Dr. Willy Peers centrum (nu LUNA), destijds de place-to-be voor legale abortus. We stonden in voor de begeleiding van vrouwen en koppels tijdens het moeilijke proces dat zij doorgaan in de periode naar een beslissing omtrent abortus. Geen enkele keer heb ik een vrouw gesproken die zulke beslissing ondoordacht nam, alsof het ‘een kleintje’ was. Het was geen illegaal gebeuren, iedereen kon het, iedereen mocht het en ik kan je verzekeren, het maakte het er noch gemakkelijker, noch vanzelfsprekender op. Aborteren op een later tijdstip in de zwangerschap zal nog moeilijker zijn om te verwerken en een goede begeleiding vergen voor deze vrouwen om het emotioneel te plaatsen. Dus de uitspraak ‘laten we vrouwen niet het signaal geven dat het een kleintje is…’ vond ik een zeer ongelukkige en kleinerende uitspraak naar vrouwen toe.

Verder gingen we dit weekend samen naar de film Maleficent kijken. Gewapend met een goedgevulde zak popcorn en de nodige verfrissende dranken om de hongerigen te spijzen en dorstigen te laven, nestelden we ons vol verwachting in de cinema-zitjes. Het kan niet stuk toch? Een verhaal over een sterke vrouw, getooid met vleugels en horens om de wolken te doorklieven, als was ze het opperwezen van het heelal, een vrouwelijke godheid?

Toch overviel me een haast onbehaaglijk gevoel naargelang de plot zich ontvouwde.

Niet omdat de horens van Maleficent een grillig pad volgen, noch omdat de kleedkamer van de valse koningin lijkt op de inloopdressing van Imelda Marcos. Vooral het feit dat er van onze sterke, rechtstreeks-van-de-oerlijn-der-feniksen-afstammende zwarte fee, een typisch beeld wordt afgeschilderd van een dame die, hoe krachtig ze ook is,  haar emoties niet onder controle heeft, niet open staat voor dialoog, geen rationeel betoog kan voeren en zodra er iets fout gaat of ze een beschuldiging naar haar horentjes geslingerd krijgt, zonder pardon de hele keet kort en klein schopt, in een ziedende zelfontbranding ontsteekt en droomt van verderf en furie over het hele menselijke ras.

De koning stond er bedremmeld bij. Hij wilde enkel vrede, een goed gesprek.  Alle koningen, prinsen en maarschalken hadden reeds generaties lang pogingen gewaagd tot praten, gezocht naar antwoorden en oplossingen zonder geweld.  Ze wilden niets liever dan een vredelievende samenleving zonder oorlog, vechten en zwaarden trekken.

Ik voelde een onbedaarlijk lachsalvo opborrelen. Had ik het dan zo fout begrepen?

Nee maar, de tranen liepen over m’n wangen.

Voor zover ik mezelf kan herinneren, worden oorlogen gevoerd door mannen, is het overgrote deel van de leiders man en nemen ze zelf, helemaal alleen in hun uppie – toegegeven – bijgestaan door allerlei andere hooggeplaatste strategisch denkende… juist, ja… mannen, beslissingen tot het uitroeien van tegenstanders, het plegen van genocides of in het beste geval, het voeren van een simpel oorlogje. Sommige presidenten doen dit uiterst beschaafd, uiterst welbespraakt, via twitter, met de nodige spelfouten.

Toch leert dit sprookje me dat landen geregeerd worden door wijze, zachtaardige koningen en dat het de gewiekste, labiele vrouwen zijn die hen de foute woordjes in het oor fluisteren, manipuleren, gesticuleren, larderen en de beenharen scheren, dat vrouwen wel sterk en machtig kunnen zijn maar hun emoties niet onder controle hebben en dat enkel de jonge maagden nog enigszins handelbaar zijn, maar oh wee als ze groter worden en macht ontdekken, dan is het hek van de dam.

Het is jammer, een gemiste kans om in een modern sprookje een ander beeld van man/vrouw relaties ten toon te spreiden.

En ja, ‘sprookjes zijn sprookjes’, kan je zeggen, maar sprookjes en verhaaltjes hebben een belangrijke functie in de ontwikkeling van de psyche, de vorming van kinderen, en volwassenen.

Recente studies leren ons dat de vroegere sprookjes een slechte invloed hadden op de ontwikkeling van jonge kinderen, wachten op Prins Charming, mooi wezen en liedjes zingen, verliefd worden op gewelddadige mannen, geen initiatief nemen als vrouw.

Dus voor de toekomstige sprookjes wens ik enkel en alleen dat gendergelijkheid geen sprookje meer is.